Εσύ πόσο διαφορετικός είσαι;

Η ζωή μας χαρακτηρίζεται από την ένταξη και συνεχή μεταπήδηση σε ομάδες.
Πρώτη ομάδα στην πορεία μας είναι η οικογένεια, η οποία εμφανίζει ιδιαίτερη επιρροή στο χαρακτήρα και την ψυχοσύνθεσή μας, όχι μόνο λόγω των δεσμών αίματος και της πολύχρονης συνήθειας, αλλά και της σχεδόν ανεξίτηλης διάπλασης που συντελείται κατά την παιδική μας ηλικία.
Η εφηβική άνθηση η οποία σηματοδοτείται από το συναίσθημα –ή το ένστικτο- της αμφισβήτησης, οδηγεί στην πρώτη μεταπήδηση σε άλλες ομάδες, όπως ο φιλικός περίγυρος και μετέπειτα οι ερωτικές περιπτύξεις.

Ακολουθεί η ενήλικη ζωή, ταυτιζόμενη ή μη με το δέκατο όγδοο ηλικιακό έτος, η οποία πραγματοποιείται όταν το εν λόγω άτομο, απαγκιστρωμένο πλέον από εξωγενείς επιρροές, που τον καθοδηγούσαν έως τώρα νοητά –ή και ανόητα-, θεωρεί ότι διαθέτει ανεξάρτητη προσωπική αντίληψη και στάση.

Πόσο εφικτή είναι όμως η απαγκίστρωση από ομάδες που καθημερινά σμιλεύουν το είναι μας και τις πεποιθήσεις μας;
Πόσο ισχυρή είναι η αντίσταση στα, εμφανή ή μη, γκρουπ που μας περιβάλλουν;
Είμαστε διαφορετικοί τελικά ή προσπαθούμε να γίνουμε μόνο για να αντιδράσουμε;

Το πείραμα της Συμμόρφωσης του Asch, είναι μία σειρά ψυχολογικών δοκιμών, που πραγματοποιήθηκε τη δεκαετία του ’50, με σκοπό την εκτίμηση του μεγέθους της συμμόρφωσης σε ομάδες.
Πυρήνας των μελετών είναι η υπεράσπιση της διαφορετικότητας απόψεων, στην περίπτωση που αυτή πολεμάται μαζικά. Το πείραμα δεν εμπεριέχει ερωτήσεις γνώσεως ή κρίσεως, αλλά στηρίζεται στην οπτική παρατήρηση σχημάτων. Ο παρατηρητής καλείται να απαντήσει σε προφανείς ερωτήσεις, χωρίς όμως να γνωρίζει ότι οι λοιποί συμμετέχοντες είναι συνεργάτες του ερευνητή και εσκεμμένα απαντούν λάθος.
Τα αποτελέσματα του πειράματος κοινωνικής προσαρμογής επιβεβαίωσαν την ισχυρή δύναμη του ρεύματος και τη συμμόρφωσή μας με αυτό, καθώς ο ανίδεος παρατηρητής τελικά συμφωνεί με την άποψη των πολλών, μη μπορώντας να υπερασπιστεί την διαφορετικότητά του, ακόμα και όταν αυτή είναι προφανώς ορθή.

Τα ίδια αποτελέσματα εξάγονται και από το πείραμα με το ασανσέρ (elevator experiment), όπου ο εισερχόμενος στο ασανσέρ συναντά ανθρώπους στραμμένους προς μία κατεύθυνση άνευ αιτίας, και σταδιακά στρέφεται και εκείνος.
Κύριος λόγος, η ανάγκη να ανήκουμε κάπου, να είμαστε αρεστοί στο πλήθος και να είμαστε κοινωνικοποιημένοι σε κάθε ηλικιακή φάση της ζωής μας.

Αν το καλοσκεφτούμε, η αποδέσμευση από μία ομάδα συνοδεύεται από την ένταξη σε κάποια άλλη. Η απομυθοποίηση των παρωχημένων απόψεων του συγγενικού περιβάλλοντος πραγματοποιείται αρχικά λόγω της ένταξης σε φιλικούς κλοιούς. Οι ερωτικές σχέσεις διαδέχονται την έξαρση της εφηβικής φιλικής κοινωνικοποίησης. Η μετεφηβική ηλικία είναι πλέον γεγονός, και ταυτίζεται με την ένταξη μας σε μία ακόμα ομάδα, πανεπιστημιακού, επαγγελματικού, ή πολιτικού περιεχομένου. Ο κύκλος κλείνει με την ένταξη στην ομάδα των παντρεμένων ή ανύπαντρων.
Όλοι θέλουμε να είμαστε διαφορετικοί και να απέχουμε από τη μάζα. Κάποιοι περισσότερο, με αποτέλεσμα περίτρανα να εντασσόμαστε στην ομάδα των «λίγων» και των επαναστατών.

Κατά πόσο όμως και οι επαναστάσεις που ξεκινάμε, οι αντιδράσεις που προβάλλουμε, τα σπασμένα στερεότυπα που διατυμπανίζουμε και οι καινοτόμες θεωρίες που βροντοφωνάζουμε, υφίστανται αν δεν έχουμε κανέναν υποστηρικτή;

Στην αντίθετη πλευρά βρίσκονται τα λεγόμενα βίντεο συλλογικής αφύπνισης τα οποία εκφράζουν ότι υποταγμένοι στα στερεότυπα, παραβλέπουμε την ελευθερία να βρεθούμε σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου ανά πάσα στιγμή κάνοντας αντισυμβατικά πράγματα. Παρά τις εκατομμύρια προβολές τους όμως, κανείς δεν εφαρμόζει αυτά που βλέπει.

Το μήνυμα τελικά είναι η προώθησή σε σπασμωδικές κινήσεις αντίδρασης ή η πεποίθηση του πόσο αδύναμοι είμαστε μπροστά στο κατεστημένο;
Μπορούμε άραγε να προασπίσουμε τα θέλω μας, απαλλαγμένοι από την κοινή γνώμη αλλά και από από τον ισχυρό αντίποδά της, που λέγεται αντίδραση;
Όντας παγιδευμένοι στο δίπτυχο δράση-αντίδραση, φορτίζουμε την ύπαρξή μας με τεχνητά διλήμματα. Γιατί το νόημα της ζωής δεν εντοπίζεται στην τυφλή συμμόρφωση με τη μάζα, αλλά ούτε και στην στημένη αντίδραση και πλήρη αποστροφή της καθημερινότητας και κατ’ επέκταση πραγματικότητας.

Επανάσταση χωρίς αιτία και αποφυγή της πραγματικότητας δεν καλείται διαφορετικότητα.
Το ζητούμενο δεν είναι να σταθούμε στο «ασανσέρ» της συνύπαρξης όπως οι πολλοί, αλλά ούτε και αντίθετα από αυτούς.
Το ζητούμενο είναι να αναρωτηθούμε και να σταθούμε τελικά, στην κατεύθυνση που εμείς οι ίδιοι επιλέξαμε.