Τραύμα: Αφορμή για παρακμή ή αυτοεξέλιξη;

Φρόυντ και παιδικά τραύματα
Τον 19^Ο αιώνα, ο Σίγκμουντ Φρόυντ ήταν ο πρώτος επιστήμονας που μίλησε για τη σπουδαιότητα της παιδικής ηλικίας στην διαμόρφωση της ψυχοσύνθεσης του ατόμου, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στα γεγονότα που συμβαίνουν στα πέντε πρώτα χρόνια της ζωής του.

Σε αυτό το στάδιο, το παιδί δεν έχει σχηματίσει ακόμα μια σταθερή αντίληψη της πραγματικότητας· ο κόσμος του είναι χαοτικός και ασταθής.

Έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με συναισθήματα όπως η ελπίδα και ο φόβος, βιώνοντας τις καταστάσεις γύρω του έντονα και δραματικά.

Ως αποτέλεσμα, ακόμα και ασήμαντα περιστατικά χαράσσονται ανεξίτηλα στο υποσυνείδητό του, παίζοντας καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της σεξουαλικότητάς του κατά την εφηβεία.

Σε αρκετές περιπτώσεις, δυσλειτουργικές συμπεριφορές της ενήλικης ζωής όπως η αμυντικότητα, η αδυναμία αντιμετώπισης των συγκρούσεων, αλλά και ψυχικές νόσοι όπως η κατάθλιψη, η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες, οι ψυχοσωματικές διαταραχές στη διατροφή, στον ύπνο κ.ά, είναι στην πραγματικότητα ενδείξεις σωματικής ή συναισθηματικής βίας των παιδικών χρόνων και όχι ανεξάρτητα προβλήματα.

Γι’ αυτό τον λόγο, η επαφή ενός ατόμου με τα παιδικά του τραύματα, δηλαδή με οποιοδήποτε δυσάρεστο περιστατικό της πρώιμης ηλικίας, με σκοπό την αντιμετώπισή τους, είναι μια επώδυνη αλλά και αναγκαία διαδικασία για την πνευματική και σωματική του υγεία.

Μέσω της ψυχανάλυσης, η τραυματική εμπειρία προσεγγίζεται αυτή τη φορά όχι ως απειλή, αλλά ως ευκαιρία ατομικής ανασυγκρότησης και ωρίμανσης.

Η τεχνική της αναβίωσης
Κατά τη διαδικασία της αναβίωσης, ο θεραπευόμενος μεταφέρεται στο παρελθόν, ανακαλώντας την κατάσταση που του προκάλεσε αναστάτωση με όσο το δυνατόν περισσότερες λεπτομέρειες.

Παρακολουθεί πώς αντιδρά το σώμα του και ποια συναισθήματα τού αναδύονται, με σκοπό την καλύτερη κατανόηση του εαυτού του και κατ’ επέκταση την ευκολότερη επούλωση των πληγών του.

Ίσως αισθανθεί την ανάγκη να κλάψει, να φωνάξει ή ακόμα και να δώσει μια δυνατή γροθιά στο μαξιλάρι.

Αφήνοντας το σώμα του ελεύθερο να ανταποκριθεί με τον τρόπο που θέλει ή χρειάζεται, ουσιαστικά μαθαίνει να αγαπά και να αποδέχεται τον εαυτό του μέσα από κάθε αντίδραση.

Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσει ότι η δυσφορία που αισθάνεται χρησιμοποιείται προς όφελός του και ότι αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπευτικής διαδικασίας.

Γράφοντας τελικά τις σκέψεις του σε ένα χαρτί και στη συνέχεια σκίζοντάς το,  πραγματοποιεί και τελετουργικά την ψυχική του απελευθέρωση.

Η πρόκληση
Ο τρόπος που ο ίδιος ο θεραπευόμενος θα επιλέξει να διαχειριστεί το τραύμα του είναι καθοριστικός, καθώς κρύβει μέσα του διάφορες «ψυχολογικές παγίδες».

Μία από αυτές είναι η εμμονή στον πόνο και στο μέγεθος της κακοποίησης, η οποία ωθεί σε αρκετές περιπτώσεις στη θυματοποίηση του ατόμου.

Ένα άτομο που σκέφτεται ως θύμα, κατηγορεί τους άλλους ή τις υπάρχουσες συνθήκες για την κατάστασή του.

Βιώνει συχνά αισθήματα ντροπής και χαμηλής αυτοεκτίμησης, αναζητά επίμονα την αποδοχή, ενώ οι επιθυμίες και οι αποφάσεις που λαμβάνει συντηρούνται από έντονη ενοχή και διαρκή συμπτώματα αυτό-κατηγορίας.

Ο θεραπευόμενος, αναλαμβάνοντας σταδιακά τις ευθύνες για όσα συμβαίνουν στον εσωτερικό του κόσμο και τη ζωή του, θα συνειδητοποιήσει ότι έχει ταυτόχρονα και τις επιλογές να τα αλλάξει.

Ως παιδί μπορεί να υπήρξε θύμα, ως ενήλικας όμως όχι.

Ένα ακόμη εμπόδιο για την αυτοεξέλιξή του, είναι η άσκηση αυστηρής κριτικής σε όσους τον πλήγωσαν και η εστίαση στον θυμό που την πυροδοτεί.

Η προσκόλληση σε αρνητικά συναισθήματα τού στερεί την ενέργεια που χρειάζεται για να επιτύχει αξιόλογους στόχους ή να νιώσει ικανοποίηση μέσα από τις επιτυχίες του.

Επιτρέποντας στο μίσος να τον κυριεύσει, απομακρύνεται από την εσωτερική του γαλήνη, η οποία αποκτάται με τη συγχώρεση.

Συγχωρώ δεν σημαίνει ξεχνώ, ούτε αναιρώ τη σοβαρότητα του γεγονότος που με πλήγωσε.

Σημαίνει κατανοώ, αποδέχομαι τον εαυτό μου και τους άλλους, γίνομαι ανώτερος των καταστάσεων, πηγαίνω παρακάτω.

Η αντιμετώπιση ενός παιδικού τραύματος δεν είναι εύκολη υπόθεση. Απαιτεί χρόνο, θέληση και εξειδικευμένη βοήθεια. Η αληθινή πρόκληση για τον θεραπευόμενο είναι να αντιμετωπίσει την εμπειρία του, όσο τραυματική και αν ήταν, ως ένα μάθημα από το οποίο θα βγει τελικά καλύτερος άνθρωπος.

Πηγές
«The Trauma of Freud: Controversies in Psychoanalysis», Roazen P.
«Μελέτες για την υστερία», Breuer J., Freud S.
«Psychological trauma», Van der Kolk
«Ο γυρισμός στο μέσα μας παιδί», Bradshaw J.
«Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας», Miller A.
«Τραύμα», Turnbull G.
«Αποδέξου την πραγματικότητά σου», Osho
«Όλα είναι στο μυαλό σου», Suzanne O’Sullivan
«Keys To Living Joyfull», Sheri Kaye Hoff