Ζούμε ανάμεσα σε ηλίθιους ή μήπως όχι;

Κάθε ενήλικας που σέβεται τον εαυτό του έχει αναρωτηθεί έστω μία φορά στη ζωή του: «Γιατί να είναι όλοι γύρω μου τόσο ηλίθιοι;»

Στην πραγματικότητα οι περισσότεροι από εμάς καθημερινά θέτουμε στον εαυτό μας την παραπάνω ερώτηση και άλλες πολλές:

«Γιατί δεν μπορώ να συνεννοηθώ με κανέναν ώρες ώρες;»

«Γιατί πρέπει να τσακώνομαι με όλους;»

«Γιατί είμαι τόσο μόνος και κανείς δεν με καταλαβαίνει;»

Το εύκολο και το εύλογο συμπέρασμα είναι πως όλοι οι υπόλοιποι εκτός από εμάς, άντε και κάνα δυο ανθρώπους ακόμη, είναι ηλίθιοι ή κακοπροαίρετοι. Έχουν χαμηλή νοημοσύνη και δεν μπορούν να κάνουν τίποτα σωστά, είτε έχουν υψηλή νοημοσύνη αλλά φέρονται με άσχημο τρόπο. Από την άλλη, το γεγονός ότι οι υποτιθέμενοι ηλίθιοι είναι πολλοί, είναι κάτι που πρέπει να μας προβληματίσει.

Με αφορμή αυτόν τον προβληματισμό ο Thomas Erikson στο βιβλίο του Ανάμεσα σε ηλίθιους, αναλύει διεξοδικά το φαινόμενο. Βασίζεται στο μοντέλο προσωπικοτήτων DISC και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όλοι οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται από κάποια βασικά χρώματα. Υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες τύπων συμπεριφορών, καθεμία από τις οποίες σχετίζεται με ένα χρώμα: κόκκινο, κίτρινο, πράσινο, μπλε.

Περίπου το 80% των ανθρώπων έχει συνδυασμό δύο χρωμάτων που κυριαρχούν στη συμπεριφορά του, το 5% διαθέτει μόνο ένα χρώμα και το υπόλοιπο 15% έχει τρία χρώματα. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να συνδυάζει και τα τέσσερα χρώματα. Ας αναλύσουμε όμως ένα ένα χρώμα ξεχωριστά.

Ο ΚΟΚΚΙΝΟΣ

Ο κόκκινος χαρακτηρίζεται αναμφισβήτητα από κυρίαρχη συμπεριφορά. Είναι εκείνος ο τύπος προσωπικότητας που σε καμία περίπτωση δεν θα περάσει απαρατήρητος. Η στάση σώματός του, ο τόνος της φωνής του και η γενικότερη παρουσία του, μαρτυρούν ότι έχεις να κάνεις με μία κόκκινη προσωπικότητα. Θέλει να είναι πρωταγωνιστής και ηγέτης, να αποφασίζει και οι υπόλοιποι να εκτελούν τις εντολές του. Λαμβάνει δράση άμεσα, δεν τον τρομάζει το ρίσκο, αλλά αντιθέτως το αποζητά. Είναι φιλόδοξος, με ισχυρή θέληση και προσανατολισμένος στο στόχο, μα παράλληλα πιεστικός, ισχυρογνώμων, ανυπόμονος και ελεγκτικός.

Είναι ο εργοδότης που δεν ενδιαφέρεται για τίποτε άλλο πέραν της επίτευξης του αποτελέσματος. Ο συνομιλητής που ενώ ο ίδιος σου κάνει μια ερώτηση, αγνοεί τι θα του απαντήσεις, γιατί το μυαλό του τρέχει πολύ γρήγορα στην επόμενη. Είναι ο σύντροφος ο οποίος φαντάζει καταπιεστικός και απότομος, αφού διαρκώς θέλει να δίνει οδηγίες και να παίρνει την κατάσταση στα χέρια του.

Οι κόκκινες προσωπικότητες είναι οι σπανιότερα εμφανιζόμενες, αλλά και οι περισσότερο παρεξηγημένες. Συχνά θα κατηγορηθούν για δεσποτική συμπεριφορά, για αναισθησία -μιας και δεν συγκινούνται ιδιαίτερα από τις ανθρώπινες σχέσεις-, για άξεστη στάση -μιας και ο τόνος της φωνής τους είναι πάντα στη διαπασών-, και για υπέρμετρη ανταγωνιστικότητα -κάτι που αντικειμενικά ισχύει.

Κοφτοί, λιτοί και… απότομοι θέλουν πάντα να γίνεται το δικό τους και είναι εκείνοι που θεωρούν σχεδόν όλους τους υπόλοιπους ηλίθιους. Γι΄ αυτόν ακριβώς το λόγο αναλαμβάνουν τις περισσότερες δουλειές μόνοι τους, θεωρώντας τον εαυτό τους περισσότερο ικανό από τον μέσο όρο. Σε κάθε περίπτωση θέλουν να έχουν τον έλεγχο και την εξουσία, όχι μόνο των καταστάσεων αλλά και των ανθρώπων.

Οι κόκκινοι βαριούνται τη ρουτίνα και ζουν για να αναλαμβάνουν νέες προκλήσεις και αρμοδιότητες, καθότι το ρίσκο είναι το αγαπημένο τους έναυσμα.

Θυμώνουν συχνά και εύκολα. Η ξαφνική βροχή, η κίνηση στους δρόμους, η μύγα που πεταρίζει, είναι μερικοί λόγοι που μπορούν να τους εξοργίσουν καθημερινά. Το θετικό της υπόθεσης είναι ότι όσο εύκολα θυμώνουν, άλλο τόσο εύκολα ξεθυμώνουν, αφού πρώτα έχουν ξεσπάσει φωνάζοντας και αναστατώνοντας τον περίγυρο.

Όσο κι αν ένας κόκκινος λατρεύει τον έλεγχο και την εξουσία, είναι σίγουρο ότι αν του τον παραχωρήσεις σύντομα θα σε καβαλήσει!

Ο ΚΙΤΡΙΝΟΣ

Οι κίτρινοι τύποι προσωπικότητας είναι με μια φράση η ψυχή της παρέας. Είναι ιδιαίτερα ομιλητικοί και ενθουσιώδεις, εκφραστικοί και γοητευτικοί. Έχουν πάντα να σου πουν μια ιστορία για τα παιδικά τους χρόνια, για το ξέφρενο πάρτι που πήγαν χτες, για την απρόσμενη έκπληξη που τους έκαναν οι φίλοι τους. Αν μη τι άλλο διαθέτουν πειθώ, διόλου τυχαίο άλλωστε που οι περισσότεροι κίτρινοι επιλέγουν το επάγγελμα του πωλητή ή του μάνατζερ, εν αντιθέσει με τους κόκκινους που μόνο στη θέση του αφεντικού μπορούν να λειτουργήσουν!

Ο κίτρινος τύπος προσωπικότητας είναι εγωκεντρικός, γεμάτος έμπνευση και ζωτικότητα. Αναζητά συνεχώς καινούργιες ασχολίες, καθότι μπορεί να φέρει εις πέρας πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Θέλει διαρκώς να γνωρίζει νέα άτομα και να μοιράζεται τις εμπειρίες του. Εν αντιθέσει με τον κόκκινο που στην ερώτηση «τι κάνεις;» θα σου πει «καλά», ο κίτρινος μπορεί να σου εξιστορήσει τα νέα της τελευταίας εβδομάδας ή και του πρόσφατου μήνα.

Οι κίτρινοι δεν θα σου πουν ποτέ «όχι» σε πρόσκληση για έξοδο ή πάρτι. Θα χαρούν να σε συμβουλέψουν και με κάθε αφορμή θα σου φτιάξουν το κέφι και θα σε γεμίσουν αισιοδοξία. Είναι μακράν οι καλύτεροι ομιλητές, αφήνοντας κάθε φορά το κοινό τους άφωνο με το λέγειν και την αυτοπεποίθηση που εκπέμπουν.

Παρόλα αυτά, ο κίτρινος τύπος προσωπικότητας δεν θεωρείται καλός ακροατής. Όχι γιατί δεν θέλει να σε ακούσει, αλλά γιατί πολύ απλά προτιμά να μιλά συνέχεια για τον εαυτό του. Βρισκόμενος σε ένα δωμάτιο με έναν κίτρινο σύντομα καταλαβαίνεις ότι «κλέβει» όλο το οξυγόνο και κυριολεκτικά δεν προλαβαίνεις να μιλήσεις.

Η παρορμητική αυτή συμπεριφορά του συχνά τον καθιστά αναξιόπιστο. Θα ξεχάσει τα γενέθλιά σου, το ραντεβού σας ή στην καλύτερη περίπτωση θα εμφανιστεί αργοπορημένος.

Εξοργίζεται συχνά πυκνά δίνοντας σημάδια μέσω της έκφρασής του πριν κάνει το μπαμ. Δεν θα θυμώσει τόσο εύκολα όπως ο κόκκινος, και γι’ αυτό το λόγο η έκρηξή του θα είναι σαφώς μεγαλύτερη. Παρόλα αυτά η έκρηξη θυμού παραμένει διαχειρίσιμη, καθότι ο κίτρινος έχει την τάση να ξεχνάει γρήγορα και να πάει παρακάτω, αλλά και να κατακλύζεται με ενοχικά συναισθήματα, με αποτέλεσμα να προσπαθεί να είναι ευγενικός για να επανορθώσει την κρίση θυμού του.

Ο ΠΡΑΣΙΝΟΣ

Ο πράσινος τύπος συμπεριφοράς είναι ο συνηθέστερος. Είναι ο υπομονετικός, υποστηρικτικός και σεμνός μέσος άνθρωπος. Είναι αυτός που θα προσφερθεί να σε βοηθήσει, θα προθυμοποιηθεί να εκτελέσει τις οδηγίες που θα του δώσεις και γενικότερα θα προσαρμοστεί σχετικά ομαλά στις καταστάσεις.

Οι πράσινοι είναι καλοί ακροατές και κατά συνέπεια θεωρούνται καλοί φίλοι. Θα βάλουν στην άκρη το προσωπικό τους όφελος και δε θα διστάσουν να γίνουν θυσία κάποιες φορές για το καλό του διπλανού τους.

Η έκφραση που τους χαρακτηρίζει είναι «ήρεμη δύναμη», γιατί είναι ιδιαίτερα ψύχραιμοι και φαινομενικά ήρεμοι. Σιχαίνονται τις εντάσεις και τους τσακωμούς και προτιμούν να μένουν σιωπηλοί, κυρίως γιατί νιώθουν άβολα και δεν θέλουν να χαλάσουν το ειρηνικό κλίμα.

Παρά τη γαλήνη που φαινομενικά τους διακατέχει, είναι ικανοί να εξοργίσουν τους υπόλοιπους λόγω αυτής ακριβώς της απάθειάς τους. Η πράσινη κατηγορία είναι αυτοί που χαρακτηρίζονται περισσότερο ως ηλίθιοι από τις υπόλοιπες. Δίνουν την εντύπωση ότι είναι εντελώς άβουλοι και απαθείς, ότι δεν είναι πρόθυμοι να πάρουν πρωτοβουλίες και χωρίς καθοδήγηση συχνά τα θαλασσώνουν.

Η αλήθεια είναι ότι δεν αντέχουν τις ευθύνες και προτιμούν να εκτελούν εντολές όσο απαιτητικές κι αν είναι, παρά να σκέφτονται και να αναλαμβάνουν δράση μόνοι τους.

Η σταθερότητα, η διακριτικότητα και η προβλεψιμότητα που τους χαρακτηρίζει δεν διαταράσσεται συχνά, αλλά όταν γίνει αυτό είναι ικανοί να προκαλέσουν το χάος! Ο πράσινος είναι ο τύπος που δεν μιλάει αλλά όταν μιλήσει παθαίνει κρίση. Ο θυμός του δεν έχει προηγούμενο και φαντάζει με χείμαρρο που δεν αφήνει τίποτα όρθιο στο πέρασμά του.

Η τάση τους να μην μιλάνε και να μην αντιδράνε, αρκετές φορές τους οδηγεί στο να λένε πράγματα από πίσω και να κατηγορούνται από τους οικείους τους για μη ευθύτητα.

Ο ΜΠΛΕ

Αν μία λέξη χαρακτήριζε την μπλε συμπεριφορά αυτή θα ήταν «ψείρας».

Ο μπλε τύπος είναι αυτός που θα του δείξεις με χαρά τη ντουλάπα που μόλις συναρμολόγησες και θα σου πει ότι είναι στραβό το πόμολο, αυτός που θα κοιτάξει επικριτικά το νέο σου χτένισμα γιατί πετάει στραβά μια τρίχα, αυτός που πριν μιλήσει θα τα περάσει όλα από κόσκινο με το φόβο του λάθους και της αβάσιμης πληροφορίας.

Οι μπλε λατρεύουν την ανάλυση, τη μεθοδικότητα και την οργάνωση. Φαντάζουν παράξενοι στα μάτια των άλλων, εκείνοι όμως αυτοχαρακτηρίζονται ως τελειομανείς. Θέλουν κάθε τι που κάνουν να είναι άριστο ποιοτικά, προσεγμένο και βάσει σχεδίου. Μόνο μετά από ενδελεχή έρευνα και συγκροτημένη σκέψη θα εκφέρουν γνώμη για ένα θέμα.

Ένας μπλε σιχαίνεται τις δουλειές «άρπα κόλλα» και δεν εμπλέκεται ποτέ σε πρόχειρα και αυθόρμητα σχέδια. Αγαπάει τους κανόνες και την αντικειμενικότητα και είναι σωστός και ευσυνείδητος.

Ο τόσο έντονος προσανατολισμός του στην ποιότητα συχνά όμως τον οδηγεί στο να χάνει χρόνο σκεπτόμενος τη βέλτιστη λύση. Είναι δύσπιστος και θέλει πλήθος τεκμηριωμένων επιχειρημάτων για να πειστεί, μέχρι και για το πιο απλό πράγμα. Γι’ αυτό το λόγο οι περισσότεροι μπλε ακολουθούν τον επαγγελματικό δρόμο της έρευνας και της επιστήμης.

Οι υπόλοιποι συχνά θα τους χαρακτηρίσουν ξερόλες και κουραστικούς, ενώ οι ίδιοι θεωρούν όλους τους υπόλοιπους απερίσκεπτους και ανοργάνωτους.

Θυμώνουν σπάνια -όχι τόσο σπάνια όσο οι πράσινοι- και αποφορτίζονται γκρινιάζοντας. Ο μπλε θα μουρμουρίσει αρκετά συχνά για το στυλό που έχασε, για το σύστημα, για την άσχημη κατάσταση, κλπ. Κατά αυτόν τον τρόπο θα αποφορτιστεί και θα συνεχίσει έτσι, σχεδόν κλαψουρίζοντας, τη μέρα του.

~~~~

Κάπως έτσι καταλαβαίνουμε ότι η λέξη ηλίθιος αποκτά διαφορετικό νόημα και ορισμό. Ηλίθιος λοιπόν θεωρείται κάποιος που σκέφτεται, αντιδρά, θυμώνει και εκφράζεται διαφορετικά από εμάς. Αυτό το συμπέρασμα δικαιολογεί και το γεγονός ότι με κάποια χρώματα δεν τα πάμε καθόλου καλά.

Ένας κόκκινος δυσκολεύεται πολύ να συνεννοηθεί με έναν πράσινο, γιατί θεωρητικά είναι τα δύο άκρα. Ο κόκκινος θεωρεί τον πράσινο άχρηστο, ενώ ο πράσινος πιστεύει ότι ο κόκκινος είναι άκαρδος και δεν έχει συναισθήματα. Στο εργασιακό περιβάλλον ο κόκκινος φαντάζει ως το δεσποτικό αφεντικό από τα μάτια του πράσινου, ενώ από τα μάτια του κόκκινου, ο πράσινος είναι ο τεμπέλης υπάλληλος που αν δεν του πεις τι να κάνει θα τα κάνει όλα χάλια. Στις σχέσεις, και κυρίως τις ερωτικές, ο κόκκινος θεωρεί ότι είναι αυτός που αναλαμβάνει όλες τις ευθύνες, αυτός που τα λέει στα ίσα και βλέπει διαρκώς τον πράσινο ως απαθή και αδιάφορο. Ο πράσινος από την άλλη πλευρά νιώθει αδικημένος, καθώς ακούει συνέχεια το κατσάδιασμα και τις προσβολές του ψυχρού εκτελεστή κόκκινου, δέχοντάς τα με αγάπη και υπομονή. Ποιος είναι λοιπόν ο ηλίθιος σε αυτή την περίπτωση;

Κάτι ανάλογο ισχύει και με το συνδυασμό κίτρινο – μπλε. Ο κίτρινος έχει υπέρμετρο ενθουσιασμό και όρεξη για ζωή και κουβέντα και βλέπει τον μπλε ως ψυχαναγκαστικό και καταθλιπτικό, μη μπορώντας να δεχτεί την εμμονή του να αναλύει τα πάντα. Ο μπλε από την πλευρά του θεωρεί ότι ο κίτρινος είναι ο ασυνεπής τύπος που θα γελάει χωρίς λόγο, θα φλυαρεί και θα βασίζεται στην τυχαιότητα. Ποιος φταίει λοιπόν;

Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο πολύπλοκα, όταν κάποιος συνδυάζει δύο χρώματα, που όπως είπαμε είναι το πιο σύνηθες. Αν είσαι για παράδειγμα κίτρινος και μπλε ή κόκκινος και πράσινος έχεις να διαχειριστείς όχι μόνο τους υπόλοιπους που είναι διαφορετικοί, αλλά και τον εαυτό σου που ακόμα και στα δικά σου μάτια φαντάζει ανισόρροπος.

Παρόλα αυτά αρκετά ζευγάρια είναι κόκκινο – πράσινο ή κίτρινο – μπλε, για να αντισταθμίζουν τις διαφορές τους και να αντέχουν ο ένας τον άλλον. Επιπροσθέτως, η επιστήμη του μάνατζμεντ τονίζει ότι η επιτυχημένη εργασιακή ομάδα πρέπει να αποτελείται από όλα τα χρώματα για να οδηγηθεί στην επιτυχία.

Όσα καλούπια, άλλωστε κι αν βάλουμε στις ανθρώπινες σχέσεις, ποτέ δεν θα μπορέσουμε να τις ερμηνεύσουμε επακριβώς. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να τις απολαύσουμε και να τις φροντίσουμε με αγάπη, κατανόηση και καμιά φορά χιούμορ!